Kapiteinshuis
9663 RD Nieuwe Pekela
0597 - 612 372
secretariaat@kapiteinshuis.nl
www.kapiteinshuis.nl
1 april tot en met 31 oktober: dinsdag en donderdag en op de 1e en 3e zondag van de maand, steeds van 13.30 -16.30 uur.
Groepsbezoeken zijn het hele jaar mogelijk via: 06 – 542 901 59
‘Stap eens binnen in de 19e eeuw’ is de toepasselijke slogan van museum Het Kapiteinshuis in Nieuwe Pekela en niet zonder reden. Wie er binnen stapt, heeft het gevoel terug te gaan in de tijd. In de voorkamer heb je het idee dat de kapitein net even is opgestaan om even met zijn vrouw een wandelingetje te maken en elk moment terug kan komen om u zijn sterke verhalen te vertellen.
Het museum
Het Kapiteinshuis is een authentieke kapiteinswoning uit 1799 met inspringende voorgevel (krimp). Het huiselijk ingerichte, intieme museum ademt een maritieme sfeer. Aan de wanden hangen portretten van koffen en schoeners en in de voorkamer staat in de ‘diggelkast’ een rijke verzameling Engels aardewerk en Russisch porcelein te pronk. Veel zilveren Oostzeelepels en merkwaardige souvenirs uit verre landen complementeren het beeld. In de achterkamer is een jaarlijkse wisselexpositie m.b.t. de reizen van de schepen en de bemanningen.
In een aparte ruimte wordt aandacht besteed aan de talloze scheepsbouwers die Pekela rijk is geweest.
De spitse praam ‘Familietrouw’, met de originele roef uit het bouwjaar 1894 en de 24 pk Deutz motor met zijschroef uit 1924, heeft een eigen steiger voor het museum. Ze is eigendom van het Veenkoloniaal museum, maar als ze niet vaart ligt ze voor het Kapiteinshuis.
Exposities en activiteiten in het museum
In de 19e eeuw, de ‘Veenkoloniale Gouden Eeuw’ werden in Pekela op zeker vijftien scheepswerven aan de lopende band (zee)schepen gebouwd. De Oostzeevaart bloeide als nooit tevoren. Weinig mensen weten dat omstreeks 1870 meer dan 60% van de Nederlandse handelsvloot in de Groninger Veenkoloniën geregistreerd stond. In het kielzog van de scheepvaart ontwikkelde zich de strokarton- en aardappelmeelindustrie. Ook houtzagerijen, sigarenfabrieken en kleine middenstanders, zoals zilversmeden, vestigden zich graag in deze ondernemende regio.
Een bezoek aan museum Kapiteinshuis Pekela. Méér dan een uurtje geschiedenis opsnuiven, maar wel vooral dat. Het museum heeft een vaste opstelling en een elk jaar wisselende zomertentoonstelling.
De wisselexpositie van 2022 geeft u onder de titel Pekelder Kapiteins buitengaats in Europa een inkijkje in de reizen van de Pekelder kapiteins in de 19e eeuw. Daarmee doet het museum zijn naam alle eer aan! Waar voeren zij, met welke schepen gingen zij op reis en hoe reageerde het thuisfront hierop?
We portretteren vier kapiteins en hun schepen. Tonnis Aaldrik Koster beslaat met zijn verhaal bijna een hele wand in de achterkamer. We tonen zijn diploma uit 1857 van het Gymnasium van de Wis- en Zeevaartkunde uit Veendam. De kapiteins Ebling, Franken en Höster completeren het beeld van de Veenkoloniale zeelui. Het geschilderde portret van mevrouw Höster verdient ook zeker uw aandacht: kijk hoe ze zich toont als moderne vrouw uit ± 1865, met mooie kleren en fijne sieraden. Voor ons museum zijn dit portret én dat van haar man wat Oopjen en Marten (geschilderd door Rembrandt) voor het Rijksmuseum zijn: twee pronkstukken.
De liefhebber van schepen komt uiteraard aan zijn trekken in deze expositie: een mooi model van de driemastbark Laura, gebouwd in New Foundland en gevaren door Koster maar uiteindelijk in 1905 gestrand op de Vliehors. Het schilderij van dorpsgenoot Henk Bult toont die fatale stranding én de roeireddingboot van Vlieland. Merk ook het 150 jaar oude deel van een spant van de Laura op. Dit werd 50 jaar na de stranding nog van het wrak gezaagd en is nu, bepokt en beroest, in het museum te zien.
De brochure bij de expositie vertelt u het verhaal van het Zeemanscollege ‘De Trouw’ uit Oude Pekela. Wie waren het? Wat was de functie van een dergelijk college? De moeite waard om zich even in dit gezelschap te verdiepen!
De vaste opstelling in de achterkamer verdient ook uw aandacht. Zeker als u van zilver houdt:
we tonen u in de tafelvitrines mooie voorbeelden van het fijne sierwerk dat zilversmeden uit Oude en Nieuwe Pekela in de 19e eeuw maakten. Merk in de achterkamer ook de dikkere balken aan het plafond op, de gastheer of gastvrouw kan u vertellen waar dit voor was! Zij kunnen u dan ook wijzen op het Thoraschild uit de voormalige joodse synagoge. Het museum kon dit waardevolle stuk in 2021 op een veiling in New York kopen. U merkt; elk voorwerp heeft zijn eigen verhaal en wij vertellen u dat verhaal graag.
Talloze schepen werden op Pekelder werven gebouwd. In het ‘kleine kamertje’ geven we een impressie van hun activiteiten. Liefhebbers van gebakken tegels komen aan hun trekken in het kantoortje en de voorkamer. De mooie betegelde schouw en de vier Friese sterren trekken ook zeker uw aandacht.
De originele wand uit 1799 hebt u dan ondertussen al gezien. aan weerszijden de bedstee en ertussen een rijk voorziene ‘diggelkast’ toont u de fraaie schatten uit Rusland, Engeland en Italië.
Dit, en nog veel meer, namen de zeelui en hun vrouwen mee uit streken waar de gewonde Pekelder in die tijd nooit zou komen. De schippers konden hier dus echt mee pronken!
Onder de schouw liggen twee zware kogels uit de tijd van Bommen Berend, u kent vast zijn verhaal wel: de bisschop als legeraanvoerder die Groningen in 1672 belegerde.
Pas op dat u, of de kinderen!, de kogel niet laat vallen.
De 10 minuten video hebt u dan wellicht bij uw komst al bekeken: deze vertelt u in het kort wat de stichter, Bram Westers, met zijn museum beoogde en wat er te zien is. Als u zich verder wilt verdiepen in een aspect van onze verzameling dan kunt u in één van de honderden boeken verder neuzen….
Bij het weggaan kunt u nog even bewust kijken naar de kenmerkende krimp van een Kapiteinswoning zoals er eerder tientallen in de Pekela’s gestaan hebben.